Waarom we ons met Lang Leven Cultuur vol inzetten voor meer kunst en cultuur in de levens van senioren
Als we één ding hebben geleerd in de afgelopen jaren, dan is het dat cultuurparticipatie een geweldige rol speelt in het verbinden van ouderen met de maatschappij en het tegengaan van eenzaamheid. Wij zijn volledig overtuigd van de kracht van kunst en cultuur. Daarom doen we er met ons project Lang Leven Cultuur alles aan om die cultuurparticipatie onder senioren te verhogen, bijvoorbeeld door het wegnemen van allerlei drempels die ouderen weghouden bij dat bijzondere concert of die vernieuwende tentoonstelling.
Waarom is cultuurparticipatie zo waardevol?
Als we terugblikken op de activiteiten die we ontwikkelden, herkennen we de drie fundamentele waarden van cultuur zoals beschreven door de Raad voor Cultuur:
1. Maatschappelijke participatie
Wij zien in onze projecten hoe kunst en cultuur de maatschappelijke participatie bevorderen. Cultuurparticipatie enthousiasmeert ouderen die niet meer gemakkelijk op pad gaan om buiten te komen. Het maakt nieuwe ontmoetingen makkelijker omdat het gespreksstof en afleiding geeft, het roept herinneringen op en biedt nieuwe perspectieven op oude onderwerpen.
2. Zelfontplooiing
We zien daarnaast wat het betekent voor ouderen om zich in kunst en cultuur onder te dompelen en zichzelf te ontplooien. Nadat mensen over de eerste drempel heen zijn, ontstaat plezier om je ergens (opnieuw) in te verdiepen en – samen met anderen – iets nieuws te leren, bekijken of beluisteren.
3. Positief effect of gezondheid en welbevinden
Natuurlijk heeft cultuurparticipatie een positief effect op gezondheid en welbevinden. Vanuit het model van Positieve Gezondheid weten we namelijk dat naast lichaamsfuncties, ook mentaal welbevinden, kwaliteit van leven, dagelijks functioneren, zingeving en meedoen essentieel zijn om je goed te voelen. Allemaal gebieden waar kunst en cultuur een rol in kunnen spelen, zoals neuropsycholoog Erik Scherder met zijn onderzoek steeds weer weet aan te tonen.
Klinkt fantastisch toch?
Daarom vinden wij het jammer dat niet elke oudere in Nederland regelmatig een culturele instelling bezoekt voor programma's die inspireren, ontroeren en zin geven. Daar gaan we iets aan doen. Het wegnemen van de drempels die deze bezoekjes vol kunst en cultuur verhinderen.
Deze drempels zien wij
Tijdens heel veel kopjes koffie en uitgebreide gesprekken met senioren, organisatoren uit de culturele sector en zorgverleners hebben we een lijst opgesteld met de volgens ons grootste drempels die cultuurparticipatie door ouderen bemoeilijken:
Drempels voor ouderen
Onbekendheid van het aanbod: culturele instellingen bereiken ouderen nog maar heel beperkt, waardoor zij kansen missen.
Locaties zijn slecht toegankelijk: het is niet mogelijk om met een rolstoel of rollator op de plek te komen, er is geen invalidentoilet of het is niet mogelijk om iemand tot aan de deur te brengen.
Sociale toegankelijkheid: voel ik me hier nog welkom? Word ik goed geholpen? Is de informatie voor mij beschikbaar?
Het aanbod is alleen bij culturele instellingen toegankelijk: het bezoeken van een locatie is te intensief voor sommige ouderen, waardoor het aanbod idealiter op andere plekken beschikbaar moet worden gemaakt.
Drempels voor culturele instellingen
Ontbreken van kennis en een netwerk rondom de ouderendoelgroep.
Ontbreken van samenwerking met welzijns- en zorgprofessionals uit de ouderenzorg.
Ontbreken van tijd om (als kleinere instelling) zelfstandig met cultuurparticipatie aan de slag te gaan.
Ontbreken van kennis over (financiële) mogelijkheden om het aanbod beter toegankelijk te maken (en tijd om dit te onderzoeken).
Drempels voor zorgprofessionals
Ontbreken van kennis en een netwerk om domeinoverstijgend te samenwerken met bijvoorbeeld culturele instellingen.
Ontbreken van kennis over het culturele aanbod, waardoor vaak ‘Jan met de Accordeon’ op het programma staat. Daar is niks mis mee, maar zoals een van de geïnterviewde ouderen het beschreef: “mijn hart verlangt naar meer”.
Ontbreken van besef dat cultuurparticipatie op verschillende manieren waardevol is voor zowel ouderen als de ouderenzorg zelf.
Ontbreken van tijd om met innovatie aan de slag te gaan.
Lang Leven Cultuur is beweging waarmee we in 2023 en 2024 met ruim 40 partijen werken aan cutuurparticipatie in Nijmegen. Dit doen we met steun van Gemeente Nijmegen, Fonds voor Cultuurparticipatie, VSBfonds, Fonds Sluyterman van Loo, Stichting RCOAK en Cultuurfonds.